Hóa ra, đó là một quán nhỏ trong con ngõ cũng nhỏ, bày bán mấy thứ đồ uống “ngày xưa”, đựng trong hũ tách chai lọ vô cùng mộc mạc. Tôi gọi ly nước sâm thoang thoảng mùi lá dứa, ngò già, mát rượi vị rễ tranh, mía lau. Trong cái nắng tháng hai của phương nam mà ực một ngụm thì còn gì sung sướng bằng. Còn có nước đậu đen, đậu ván, đậu nành rang không nêm nếm chút đường, chút muối gì cả, lành sạch giải nhiệt. Nước mía, nước nha đam đường phèn, sữa bắp, sữa hạt sen. Lại có cả nước “râu bắp” với lá sa kê khô nữa chứ. Toàn các món bổ dưỡng mà thôi, theo một cái nghĩa nào đấy…
Chẳng hiểu sao, khoảnh khắc ngồi bên bộ bàn ghế đơn sơ, nhấm nháp cái vị rất thuần, rất thấm của các thứ nước dân gian kia, tôi dưng không nhớ tới thời thơ bé ở quê mình. Ngày đó sao mà ăn gì cũng thấy ngon, nhìn gì cũng thấy thèm, và thức gì cũng muốn bỏ bụng! Ngay ở cổng chợ có một hàng “đá đậu” thần thánh. Thành phần rất đơn giản: đậu xanh, đậu đỏ nấu lên, bỏ vào ly, nêm đường thêm đá là hoàn thành. Thế mà suốt thuở nhỏ của tôi cho tới tận bây giờ, con bé nhà quê vẫn luôn ao ước, nhớ nhung được cầm trên tay ly đá đậu. Năm trước, từng có một lần tôi đi công tác ngang qua xứ mình, hồ hởi giới thiệu với đối tác món ăn ngọt ngào trong ký ức, mời họ cùng nếm thử. Có lẽ vì giữ lịch sự với nhau, mà những vị khách ấy vẫn nhiệt thành ăn hết ly đá đậu “của tôi”, khen rằng “cũng lạ miệng”. Nhưng tôi đủ tinh ý để hiểu rằng, so những thứ ngon lành sang trọng cầu kỳ bây giờ, thì ly đá đậu kia mới tẻ nhạt tội nghiệp làm sao…
Đám nhóc miền tây ngày trước hẳn đều biết món uống gọi là hạt é, đi kèm với mủ trôm mủ gòn, rắc thêm vài hạt đậu phộng rang bùi bùi. Giờ thì hiếm lắm mới thấy thức ấy ở mấy hàng quán bình dân. Một lần, tôi vào một quán cà-phê kiểu sân vườn, nhìn thực đơn và giật mình khi thấy có món “đá me”. Cả một trời kỷ niệm bỗng tràn về. Nhớ cây me bên hông nhà rợp cành lá, tới mùa thì trĩu trịt quả. Đám anh em trai của tôi leo lên vừa hái vừa rung cho me chín rụng xuống. Cánh con gái thi nhau lượm, mang vào gỡ vỏ, nhồi thành từng vắt me nâu nâu. Lúc nào rảnh rang thì mang ra ngào với đường, để dành làm mắm me chấm cá khô hay chế biến thành món đá me. Cũng đơn giản lắm: me ngào đường, thêm nước, đậu phộng và dầu chuối, là xong. Thử húp một ngụm nước “đá me” mà xem! Nhẩn nha thưởng thức, rồi sẽ phát ghiền với cái vị chua ngọt của thứ nước uống dân dã này...
Tôi rời quán mà lòng quay quắt nhớ bát nước gạo rang nhà mẹ năm nào. Tin rằng, dẫu cuộc sống đổi thay, thì đâu đó vẫn có những bà mẹ làm siêng nấu nước đậu nước mát cho con mình uống. Không ly nhựa, chẳng hóa chất, và ít ngọt gắt kiểu đường hóa học, nguyên liệu gắn liền với cỏ cây hoa lá thiên nhiên. Tỉ mẩn rẻ tiền thế thôi, mà bọn trẻ được lớn lên với bao ký ức ngọt lành về các thứ nước dân gian một thời.
