Cấp thiết sửa Luật Thuế thu nhập cá nhân

Cân nhắc phương án giao Chính phủ quy định mức giảm trừ gia cảnh

Luật Thuế TNCN được ban hành từ năm 2007, đến nay đã có ba lần sửa đổi. Lần sửa gần nhất là năm 2020, theo hướng tăng mức giảm trừ gia cảnh từ 9 triệu đồng lên 11 triệu đồng/tháng cho người nộp thuế. Và tăng mức giảm trừ cho người phụ thuộc từ 3,6 triệu đồng lên 4,4 triệu đồng/tháng.

Nhiều chuyên gia kinh tế cho rằng, mức giảm trừ gia cảnh hiện tại không còn phù hợp, nhất là khi giá cả và chi phí sinh hoạt ngày càng tăng. Vì vậy, việc sửa đổi Luật Thuế TNCN đang được xem xét nhằm đáp ứng tốt hơn nhu cầu của người dân và thực tiễn kinh tế.

Đó cũng là lý do 16 bộ, ngành và địa phương đồng loạt đề xuất nâng mức giảm trừ thuế TNCN lên gấp rưỡi so với hiện nay.

Ông Nguyễn Văn Được, Tổng Giám đốc Công ty Kế toán và tư vấn thuế Trọng Tín, Ủy viên thường trực Hội Tư vấn thuế Việt Nam cho rằng, có 5 nhóm vấn đề chính đã bộc lộ những bất cập và được đưa ra mổ xẻ nhiều năm gần đây.

Đó là, mức giảm trừ gia cảnh lạc hậu; cấu trúc biểu thuế lũy tiến chưa hợp lý khi còn nhiều bậc; luật chưa bao quát đầy đủ các nguồn thu nhập mới, chưa điều chỉnh đúng bản chất của giao dịch và thu nhập; các nguồn thu từ tài sản số, đầu tư tài chính và các mô hình kinh doanh mới chưa được quy định rõ ràng, dẫn đến khó khăn trong quản lý thuế cũng như bất cập trong việc xác định nghĩa vụ thuế công bằng…

Theo quy định, "trường hợp chỉ số giá tiêu dùng (CPI) biến động hơn 20% so với thời điểm quy định mức giảm trừ gia cảnh hiện hành, thì Chính phủ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh phù hợp với sự biến động của giá cả để áp dụng cho kỳ tính thuế tiếp theo".

Bộ Tài chính cũng đã có tờ trình đề nghị xây dựng dự án Luật Thuế TNCN (thay thế), đề xuất cân nhắc nghiên cứu phương án giao Chính phủ quy định mức giảm trừ gia cảnh để bảo đảm linh hoạt, chủ động.

Ủng hộ đề xuất này, ông Nguyễn Văn Được cho rằng, điều này hợp lý với nguyên tắc mức giảm trừ gia cảnh cần được điều chỉnh kịp thời theo lạm phát và thu nhập bình quân.

Theo ông Được, cần điều chỉnh phương pháp và cơ sở xây dựng mức giảm trừ gia cảnh cho phù hợp theo hướng tiếp cận với mức sống ở đô thị, tạo sự hưởng lợi cho miền núi, nông thôn theo kịp thành phố. Đặc biệt, sửa quy định CPI, chỉ cần thay đổi từ 5% đến 10% thì Chính phủ được phép điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh, thay vì 20%. Quy định này sẽ làm cho độ nhạy của chính sách nhanh hơn, phù hợp thực tiễn hơn.

Ngoài ra, cần xem xét đưa vào diện giảm trừ các khoản chi phí thiết yếu mà người nộp thuế phải chi như giáo dục và y tế, tương tự như cách áp dụng với các khoản đóng góp từ thiện, nhân đạo hiện nay.

Người lao động chắt bóp chi tiêu khi chi phí sinh hoạt ngày càng cao. Ảnh: SONG ANH

Cần sửa thế nào?

Dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân thay thế sẽ được Quốc hội thảo luận vào kỳ họp tháng 10/2025, nếu thông qua vào kỳ họp tháng 5/2026 thì năm 2027 mới có thể áp dụng.

Bộ Tài chính nhận định, với tình hình biến động hiện nay, nhiều khả năng đến tháng 10, CPI có thể biến động ngưỡng 20%, phù hợp với yêu cầu điều chỉnh.

Tuy nhiên, chuyên gia Đinh Trọng Thịnh nói rằng như vậy là "quá muộn". Theo ông, cần có giải pháp sửa ngay, vì mức quy định "CPI phải tăng 20%" đã không còn phù hợp.

Đồng tình quan điểm, ông Được đặt ra giả thiết, nếu cuối năm nay, CPI không tăng vượt 20% thì sao? Ông khẳng định, rất cần thiết và cấp bách bởi thực tế, từ năm 2020 đến hết năm 2024, CPI đã tăng gần 16% - điều này có nghĩa, người nộp thuế đang phải chịu thiệt thòi lớn. Do đó, việc đợi thông qua toàn bộ luật vào năm 2027 là khá lâu, khi các bất cập nêu trên là cấp bách.

"Từ năm 2020 đến nay do ảnh hưởng của dịch bệnh, giá cả hàng hóa, dịch vụ không ngừng tăng trong khi thu nhập của người lao động bị thu hẹp hoặc chỉ tăng khi lạm phát, khiến cuộc sống ngày càng khó khăn. Vì vậy cần sớm điều chỉnh những bất cập này, không nên kéo dài thêm nữa", ông Được nhấn mạnh. Ông cũng cho rằng quy định hiện hành chỉ điều chỉnh mức giảm trừ khi CPI tăng vượt 20%, nhưng thực tế đã chứng minh mức này đã không còn phù hợp. Theo ông, thời điểm điều chỉnh không nên phụ thuộc vào một mốc quy định cứng nhắc mà cần dựa trên yêu cầu bức thiết của dư luận. Khi người lao động, các bộ, ngành, địa phương đã đồng loạt lên tiếng, Bộ Tài chính cần sớm đưa ra có phương án phù hợp và kịp thời.

Tức là, nếu CPI cuối năm nay tăng ngưỡng 20%, Bộ Tài chính sẽ báo cáo Chính phủ để sớm trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội phương án điều chỉnh theo quy định và bảo đảm mức giảm cho phù hợp. Còn trường hợp, CPI cuối năm nay hoặc năm sau tăng chưa đến ngưỡng 20% thì có thể tính đến một số giải pháp như đẩy nhanh tốc độ nghiên cứu, ban hành luật sớm nhất có thể, hoặc sau khi luật mới được Quốc hội thông qua vào kỳ họp tháng 5/2026, có thể có hiệu lực ngay từ 1/7/2026, thậm chí cho hồi tố áp dụng mức mới từ 1/1/2026 để giảm bớt thiệt thòi cho người nộp thuế, đồng thời được người dân đồng thuận cao trong trường hợp luật mới thống nhất điều chỉnh mức biến động của CPI.

Đi vào cụ thể, ông Được nói, mức giảm trừ gia cảnh có thể tăng lên khoảng 15-18 triệu đồng/tháng. Đây cũng là mức nhiều bộ, ngành, địa phương đã kiến nghị.

Còn về bậc thuế, theo vị này, so với nhiều nước trong khu vực, 7 bậc thuế được đánh giá là quá phức tạp, làm tăng thủ tục hành chính, gây khó khăn trong tính toán và có thể gia tăng áp lực thuế, chưa động viên ngân sách hiệu quả. Bên cạnh đó, khoảng cách giữa các bậc thuế chưa phản ánh đúng mức thu nhập thực tế của người lao động. Thí dụ, mức thu nhập 10 triệu đồng/tháng đã phải chịu thuế 10%, trong khi mức sống hiện nay đã thay đổi đáng kể. Hơn nữa, những người có thu nhập khoảng 20-30 triệu đồng/tháng phải chịu mức thuế 20-25%, trong khi đây vẫn là nhóm thu nhập trung bình khá, chưa hẳn là người giàu.

Do đó, cần sửa theo hướng giảm bớt các bậc thuế từ 7 bậc xuống 5 bậc cho thuận tiện tính toán. Đồng thời, điều chỉnh độ nhảy bậc ở các bậc thuế thấp chậm hơn và ở các bậc thuế cao nhanh hơn để giảm áp lực thuế cho đối tượng có thu nhập thấp và thu nhập trung bình nhưng vẫn bảo đảm thu ngân sách do thu thêm từ người có thu nhập cao.