Hội nghị thượng đỉnh EU - Canada lần thứ 20, diễn ra tại Brussels hôm 23/6, ghi dấu mốc đặc biệt trong quan hệ hai bên. Trong bối cảnh môi trường địa-chính trị thế giới phức tạp và khó lường, từ căng thẳng tại các khu vực Trung Đông, Đông Âu đến xung đột thương mại và cạnh tranh công nghệ, hội nghị càng phản ánh sự hội tụ chiến lược rõ nét giữa EU và Canada trong định hình phản ứng chung trước thách thức toàn cầu, thúc đẩy liên kết chặt chẽ trong các lĩnh vực thiết yếu, nhất là an ninh.
Dưới sự chủ trì của Chủ tịch Hội đồng châu Âu (EUC) Antonio Costa, Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC) Ursula von der Leyen và Thủ tướng Canada Mark Carney, hội nghị đã xác lập định hướng chiến lược mới cho hợp tác xuyên Đại Tây Dương, tái khẳng định vai trò EU và Canada là những lực lượng trụ cột bảo vệ chủ nghĩa đa phương, duy trì trật tự quốc tế dựa trên luật lệ. Giới chức EU đánh giá, Hội nghị thượng đỉnh EU - Canada lần thứ 20 không phải là “cuộc họp bàn về hợp tác thương mại như thường lệ”, mà đánh dấu một kỷ nguyên mới trong quan hệ giữa hai bên.
Kết quả nổi bật của hội nghị là hai bên ký Hiệp ước Đối tác An ninh và Quốc phòng, mở ra chương mới trong hợp tác an ninh xuyên Đại Tây Dương, nhằm giải quyết các thách thức chung, từ khủng hoảng khí hậu đến quản trị phát triển trí tuệ nhân tạo (AI). Hiệp ước tạo ra không gian đối thoại chính trị thường xuyên, mở cánh cửa để Canada tham gia các sáng kiến phòng thủ chung của EU, cũng như chương trình mua sắm quốc phòng mới trị giá 150 tỷ euro của châu Âu. Chương trình này chỉ giới hạn với các thành viên và đồng minh thân cận của EU, theo đó EU cấp các khoản vay cho thành viên để mua vũ khí và cho phép đồng minh tham gia hoạt động mua sắm chung.
Theo các điều khoản của Hiệp ước, EU và Canada sẽ tổ chức đối thoại an ninh và quốc phòng định kỳ hằng năm với sự tham gia của các quan chức cấp cao. Thỏa thuận cũng quy định hai bên sẽ mở rộng hợp tác để hỗ trợ Ukraine, cải thiện khả năng di chuyển quân sự của Canada tại châu Âu và tăng cường hợp tác hàng hải ở các khu vực cùng quan tâm như Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. Hai bên cũng cam kết tăng cường hợp tác về các vấn đề mới nổi như an ninh mạng, thông tin sai lệch và chính sách không gian vũ trụ.
Trong khuôn khổ quan hệ đối tác an ninh và quốc phòng, EU và Canada sẽ tìm các cách thức hợp tác về hỗ trợ quân sự cho Ukraine và cải thiện khả năng tương tác, di chuyển thiết bị, nhân sự và vật tư quân sự của Canada và châu Âu. Hai bên cũng mở rộng các dự án Hợp tác có cấu trúc thường trực (PESCO) để tăng cường khả năng cơ động quân sự của Canada trên khắp lãnh thổ EU và tìm cơ hội để Canada tham gia vào các dự án PESCO bổ sung. EU và Canada cũng xem xét việc thiết lập một thỏa thuận hành chính giữa Canada và Cơ quan Quốc phòng châu Âu…
Hiệp ước Đối tác An ninh và Quốc phòng EU - Canada là phiên bản mới nhất của loạt thỏa thuận mà EU đã ký với Anh hồi tháng 5. Trước đó, EU đã có những thỏa thuận tương tự với 6 quốc gia, trong đó có Na Uy và Nhật Bản. Nhưng thỏa thuận với Canada là lần đầu EU ký với một quốc gia châu Mỹ. Các quốc gia có hiệp ước quốc phòng và an ninh với EU có thể tham gia vào việc mua sắm chung vũ khí của EU và phải đàm phán thêm một thỏa thuận kỹ thuật. EU cam kết sẽ nhanh chóng khởi động đàm phán về việc Canada tiếp cận chương trình mua sắm chung.
Phát biểu ý kiến tại họp báo sau Hội nghị ở Bussels, Chủ tịch EUC Antonio Costa nhấn mạnh: “EU và Canada là những đồng minh thân cận trong không gian xuyên Đại Tây Dương, nhìn thế giới qua cùng một lăng kính. Hội nghị thượng đỉnh lần này đã đưa quan hệ đối tác giữa hai bên lên một tầm cao mới”. Chủ tịch EC Ursula von der Leyen cũng nêu rõ, Canada và EU là hai nền dân chủ mạnh mẽ gắn kết với nhau bởi mối quan hệ lịch sử và được kết nối bởi quan hệ đối tác thương mại năng động, công bằng và cởi mở. Hiệp ước Đối tác An ninh và Quốc phòng giữa EU và Canada là thỏa thuận toàn diện, sẽ củng cố vai trò của Canada trong cấu trúc quốc phòng đang phát triển nhanh chóng của châu Âu.
Thủ tướng Canada Mark Carney mô tả Canada là “quốc gia châu Âu nhất trong số các quốc gia ngoài châu Âu”, cùng EU xây dựng một thế giới tốt đẹp hơn. Thỏa thuận quan hệ đối tác an ninh và quốc phòng với EU giúp Canada đáp ứng yêu cầu thực hiện năng lực mới nhanh hơn và hiệu quả hơn, đồng thời giúp xây dựng và bảo vệ các ngành công nghiệp của Canada.
Với quan hệ đối tác quan trọng về an ninh và quốc phòng, EU và Canada đã nâng tầm quan hệ song phương lên đồng minh chiến lược. Bước đi này không chỉ mở ra chương hợp tác mới, mà còn định hình liên kết xuyên Đại Tây Dương trong bối cảnh quốc tế nhiều biến động.
