Vụ bê bối của Nestle Waters
Theo Le Monde, hai “ông lớn” trong ngành nước khoáng Pháp là Nestle Waters và Sources Alma đã bị cáo buộc sử dụng phương pháp xử lý nước bất hợp pháp đối với các nhãn hiệu nước khoáng đóng chai, qua đó lách quy định nghiêm ngặt về sức khỏe. Năm ngoái, công ty con của tập đoàn đồ uống và thực phẩm lớn nhất thế giới là Nestle đã thừa nhận có sử dụng phương pháp xử lý trong các sản phẩm nước đóng chai vi phạm luật pháp của Pháp. Nestle Waters là chủ sở hữu các thương hiệu nước khoáng Perrier, Vittel, Hépar và Contrex tại Pháp.
Vụ bê bối bắt đầu từ năm 2020 khi một nhân viên của nhà máy Sources Alma tố cáo “quy trình sản xuất nước khoáng có vấn đề”. Quy định tại Pháp cấm mọi biện pháp khử trùng đối với nước khoáng, và yêu cầu khắt khe với các nguồn nước khai thác phải bảo đảm an toàn để uống ngay khi chảy ra từ nguồn. Vào thời điểm đó, Chính phủ Pháp đã yêu cầu Cơ quan Y tế quốc gia (ARS) tổ chức 32 cuộc thanh tra và phát hiện ra khoảng 30% các nhãn hiệu nước đóng chai ở Pháp không tuân thủ quy định. Trong báo cáo do ARS công bố vào tháng 7/2023, các thanh tra viên cho biết mức độ không tuân thủ “trên thực tế có thể cao hơn nhiều”, đồng thời không loại trừ một số cơ quan nhà nước đã có “hành vi cố tình che giấu”.
Một cuộc điều tra của Cơ quan Chống gian lận quốc gia Pháp (DGCCRF) sau đó tiếp tục phát hiện Nestle Waters cũng nằm trong số những công ty sử dụng phương pháp lọc nước bị cấm. Đối mặt rắc rối pháp lý, đại diện của Nestle Waters cho rằng, nguyên nhân công ty này phải sử dụng phương pháp xử lý trước khi bán nước khoáng đóng chai là do “đã có những thay đổi về môi trường chung quanh nguồn nước, đôi khi có thể gây khó khăn cho việc duy trì tính ổn định của các đặc tính quan trọng trong nước”.
Sau khi bị tố giác, Nestle cũng ngừng sản xuất tại một số giếng khoan ở tỉnh Vosges, miền đông nước Pháp và buộc phải cắt giảm sản lượng các nhãn hiệu nước Hépar và Contrex. Các thương hiệu của Nestle Waters bao gồm San Pellegrino và Vittel, cũng bị tố cáo sử dụng nguồn nước từ một số giếng trái phép, có khả năng bị ô nhiễm hoặc không có khoáng chất. Đến đầu năm 2024, Nestle Waters đã thừa nhận việc sử dụng các bộ lọc bị cấm và xử lý bằng tia cực tím đối với nước khoáng, điều này vi phạm luật pháp vì nước khoáng phải được xử lý một cách tự nhiên.
 |
| Một dây chuyền sản xuất nước uống đóng chai tại Pháp. Ảnh: GETTY IMAGES |
Thỏa thuận không truy tố
Sau hơn 4 năm điều tra, tới tháng 9/2024, giới chức Pháp đã đạt được thỏa thuận với Nestle Waters và công ty này đồng ý nộp phạt 2 triệu euro để đạt thỏa thuận chấm dứt điều tra về chất lượng nước khoáng. Thỏa thuận đồng thời bảo đảm Nestle sẽ không bị truy tố và đây là thỏa thuận liên quan môi trường lớn nhất từng được ký kết tại Pháp cho đến nay. Theo thỏa thuận, hành động của Nestle được xác định là không gây ra tác động đến sức khỏe cộng đồng và công ty đã hợp tác với đơn vị điều tra đẩy nhanh các thủ tục pháp lý, qua đó cho phép Nestle Waters thay đổi quy trình xử lý để bảo đảm tuân thủ quy định.
Tập đoàn sản xuất đồ uống cũng cam kết thực hiện các bước quan trọng để bù đắp thiệt hại môi trường gây ra trong quá trình khai thác và xử lý tại một số nguồn nước. Thỏa thuận bao gồm 1,1 triệu euro giải ngân trong vòng 2 năm để cải thiện môi trường tại các thị trấn của Pháp, nơi công ty này đang có nhà máy hoạt động. Nestle cũng phải bồi thường cho một số tổ chức môi trường với tổng chi phí khoảng 52.000 euro. Mặc dù vậy, chuyên gia về gian lận thực phẩm Ingrid Kragl thuộc Tổ chức Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng Pháp Foodwatch cho rằng, thỏa thuận này chưa thể làm hài lòng những người tiêu dùng đã sử dụng sản phẩm của các công ty nước khoáng trong suốt những năm qua.
Bà cáo buộc các hành vi vi phạm pháp luật trong quá trình xử lý nước đóng chai của Nestle vẫn chưa chấm dứt. “Trung bình, Nestle khai thác lượng nước tương đương với mức tiêu thụ của một thành phố có 40.000 dân mỗi ngày chỉ để sản xuất nước uống đóng chai. Điều này dẫn đến cạn kiệt nguồn nước tại địa phương”, bà Kragl cho biết. Vụ dàn xếp giúp công ty tránh phải ra tòa, nhưng không bao gồm chi phí chi trả cho những nạn nhân đã sử dụng sản phẩm không bảo đảm chất lượng.
Khiếu nại của Foodwatch cũng chỉ ra những sai phạm tương tự tại Sources Alma và yêu cầu những công ty này phải chịu trách nhiệm với người tiêu dùng. “Sự thiếu minh bạch giữa các công ty và cơ quan xử lý chung quanh vụ việc này đang đặt ra những câu hỏi lớn. Trong vòng 1 năm tới và có thể là nhiều năm nữa, các sản phẩm không tuân thủ quy định về xử lý nước khoáng vẫn tiếp tục được bán ra trên thị trường Pháp và trên toàn thế giới mà không có yêu cầu thu hồi. Chúng tôi đại diện cho những người tiêu dùng, yêu cầu phải mở phiên tòa để xác định trách nhiệm và áp dụng các biện pháp trừng phạt mang tính răn đe”, bà Ingrid Kragl nhấn mạnh.
Cảnh báo gian lận dán nhãn đồ uống
Trước những yêu cầu tổ chức điều tra, giới chức Pháp đã nhất trí mở lại phiên điều trần liên quan bê bối nước khoáng tại quốc gia này. Gần đây, các nhà điều tra chỉ ra rằng Nestle Waters và Sources Alma vẫn đang tiếp thị những loại nước khoáng từng bị thanh tra, cho dù cơ quan y tế đã khuyến nghị dừng hoàn toàn sản phẩm từ năm 2023. Báo cáo cho biết, hai nhà sản xuất nước khoáng lớn nhất của Pháp vẫn đang tiếp tục bán nước khoáng không tuân thủ các quy định về sức khỏe.
Theo bà Ingrid, vụ việc cho thấy nhiều sản phẩm đồ uống có nguy cơ bị dán nhãn sai hoặc không giống như quảng cáo, không đạt chất lượng. Bà cho biết thêm: “Chính quyền sẽ phải đưa vấn đề này lên hàng đầu và bảo đảm rằng có nhiều người hơn tham gia vào quá trình kiểm tra và điều tra. Ngoài ra, các phát hiện về điều tra gian lận nước khoáng vừa qua cũng cần được công khai để người tiêu dùng nắm được thông tin đầy đủ”. Trong trường hợp của hai “ông lớn” nêu trên, sản phẩm dán nhãn “nước khoáng thiên nhiên” nhưng trên thực tế lại được xử lý như quy trình sản xuất nước lọc thông thường và không có nhiều khác biệt về mặt khoáng chất”, bà Ingrid chia sẻ.
Theo ông Peter Gleick, nhà đồng sáng lập Viện Thái Bình Dương - một tổ chức nghiên cứu tập trung vào nước có trụ sở tại Mỹ - cho biết: “Trong nhiều năm, chúng ta đã rơi vào cái bẫy trả tiền để tiêu thụ nước đóng chai, trong khi đó là tài nguyên thiên nhiên vốn rất sẵn có với giá rất rẻ hoặc miễn phí”. Đã có nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng, nước khoáng hay nước đóng chai nói chung có nguy cơ chưa xử lý được hoặc vẫn còn lẫn kim loại nặng. Tương tự, nước có nguy cơ chứa các hạt nhựa siêu nhỏ rỉ ra từ chai.
“Chúng ta đã đi trên con đường nguy hiểm để biến một nguồn tài nguyên công cộng thành hàng hóa tư nhân. Các tập đoàn lớn có ngân sách quảng cáo khổng lồ để lôi kéo người tiêu dùng vào những sản phẩm của họ”, ông Gleick cho hay. Ông chỉ ra rằng, những quảng cáo về “nước khoáng thiên nhiên” hứa hẹn tốt cho sức khỏe là một chiêu trò nhằm mục đích lấy tiền từ ví người tiêu dùng. Mặt khác, điều tương tự cũng xảy ra với những chai nước hứa hẹn “thân thiện với môi trường” hơn nhưng thực tế không phải vậy.
